Het Sint janskerkhof in Laren

Plaats van herinnering en gedachtenis

Het Sint Janskerkhof biedt de rust om bij een graf in herinnering stil te staan bij een leven dat voorbij is. Maar evenzeer herinnert het kerkhof aan het verre en eigentijdse verleden.

Wanneer u het Sint Janskerkhof betreedt ziet u voor u de open Kapel die in 1892 werd gebouwd om tijdens de processie op de geboortedag van Sint Jan het Allerheiligste een waardige rustplaats te bezorgen. Tegenwoordig wordt op de laatste zaterdag van de maand augustus in en bij de kapel de Heilige Eucharistie gevierd ter herdenking van de marteldood van Sint Jan.

Als u direct na binnenkomst van de begraafplaats links afslaat en het lange pad afloopt ziet u in de verte het monument dat is opgericht ter gedachtenis van de ongedoopt gestorven kinderen, die vroeger zonder grafmonument aan de aarde werden toevertrouwd. Nu is er dit monument om hen te gedenken. U ziet Jezus afgebeeld als de Goede Herder die omziet naar zijn schapen. Dit kunstwerk was vroeger aangebracht boven de toegangsdeuren van de Goede Herderkerk die stond op het Zevenend in Laren.

Meer informatie kunt u vinden op de site van het Sint Janskerkhof

Historie van het Janskerkhof

Het Sint Janskerkhof heeft een doorlopende geschiedenis van meer dan 1400 jaar. Over het ontstaan en de vroegste geschiedenis zijn er alleen maar veronderstellingen mogelijk, omdat betrouwbare bronnen meest ontbreken. Zeker is dat er vanaf de oudste bronnen sprake is van een verering van de locatie van het kerkhof. Die verering duurt tot op heden voort.

Kerk en nederzetting bij het kerkhof

De middeleeuwse kapel is in die tijd niet het enige gebouw op de heuvel. De veronderstelling is dat op de heuvel vanaf circa 600 tot het einde van de 15e eeuw een kleine nederzetting heeft bestaan, van ongeveer acht woningen met elk een huiskamp. De kapel is in het midden van de 11e eeuw een kerk geworden, de tweede kerk in het Gooi.

In 1085 krijgt het kapittel van Sint Jan in Utrecht gronden aan de zuidkant van het Gooi in bezit. Het kapittel heeft waarschijnlijk op of bij deze eigen gronden een kerk gesticht. Uit de latere stukken is op te maken dat dit de kerk op het Sint Janskerkhof is geweest. Dat kan de reden zijn dat de beschermheilige van de kerk Sint Jan of Johannes de Doper is.
Het kan ook zijn dat de kapel is opgericht kort na de machtsovername in 719 door de Franken. Zij beleden en verspreidden het Christendom en hebben mogelijk om die reden de doopkapel vernoemd naar Johannes de Doper.

Bedevaart en processie

Lambertus Hortensius schrijft in 1564 over het vervallen kerkje op het Sint Janskerkhof als een geliefd bedevaartsoord. Er worden graangewassen geofferd als votief of dankgeschenk aan Sint Jan. Hij meldt dat op 24 juni, de langste dag, een volksfeest plaatsvindt ter ere van Sint Jan.
Bij de reformatie worden rond 1580 de kerken, kerk- en armengoederen van de katholieken afgenomen. Kerkdiensten worden verboden, zo ook die in de kerk op het Sint Janskerkhof. De katholieken nemen dan hun toevlucht tot de verlaten kerk op het Sint Janskerkhof. De kerk wordt nog datzelfde jaar afgebroken maar ook daarna blijven de katholieken een grote eerbied houden voor het kerkhof. Men blijft geloven dat daar verscheidene mirakelen zijn gebeurd. De plek blijft in gebruik als bedevaartplaats en begraafplaats.
De bedevaart groeit uit tot de Sint Jansprocessie. In de tijd van geloofsvervolging wordt die heimelijk rond middernacht gelopen. Omstreeks 1800 vindt de processie weer overdag plaats om in 1822 door de regering te worden erkend. De processie op of rond de Sint Jansdag, 24 juni, wordt nog jaarlijks in Laren georganiseerd. Als rustaltaar wordt in 1892 op het Sint Janskerkhof de nu nog bestaande kapel gebouwd.

Bron: Historisch tijdschrift ‘Tussen Vecht en Eem’

Gedeelte van een Gooise kaart, gemaakt circa 1733.
Van alle kanten lopen de doodwegen op het Sint Janskerkhof toe.